Είναι αργά.
Τρεις το βράδυ, αλλά δεν με πιάνει ύπνος.
Ελπίζω, όμως, μόνο για τη μέρα αυτή να είναι αργά.
Ανησυχώ. Όχι επειδή με πανικοβάλλουν τα μέσα μαζικής εξόντωσης, αλλά επειδή βλέπω. Βλέπω εδώ και καιρό να οδηγούμαστε σταθερά προς αυτήν τη διάλυση.
Ανησυχώ. Όταν σε ακούω να λες ότι αξίζουμε αυτά που πάθαμε. Ως «λαός». Τι γενίκευση είναι αυτή, ισοπεδωτική... πόσο αποτελεσματικά έδρασαν εσωτερικοί και εξωτερικοί, χώρας και ατόμου, παράγοντες για να φτάσουμε σε τέτοια επίπεδα αυτοτιμωρίας...
Γιατί είναι αυτοτιμωρία. Ο ρεαλισμός πολύ εύκολα γίνεται κάλυψη για αυτολύπηση ή απαισιοδοξία ή κυνισμό ή αλαζονεία. Κι όλα αυτά είναι τέλεια καύσιμα για την πυρά στην οποία έχουμε βρεθεί δεμένοι, από ένα συνδυασμό αδιαφορίας, αδυναμίας, κουτοπονηριάς και καιροσκοπίας.
Πώς γίνεται όλοι να νομίζουν ότι ξέρουν τι φταίει, αλλά όλοι να λένε κάτι άλλο; Το ιδιωτικό λέει ότι φταίει το δημόσιο, το δημόσιο το ιδιωτικό, οι φορτηγατζήδες κατηγορούν τους ταξιτζήδες κι εκείνοι τους σκουπιδιάρηδες. Γεμίσαμε αποδιοπομπαίους τράγους και ολόκληρη η χώρα είναι αποδιοπομπαίος τράγος για όλη την Ευρώπη. Ας τους σκοτώσουμε όλους, λοιπόν, να ηρεμήσουμε! Τι ανηθικότητα... και τι υποκρισία...
Και ποιος μένει απ΄ έξω; Κι εσύ που λες ότι είσαι απ' έξω... δεν έβαλες ποτέ ούτε ένα τόσο δα μικρό μέσο; Πες το ειλικρινά! Ή μην το πεις, για σένα θέλω να το σκεφτείς, να το παραδεχτείς στον εαυτό σου, με ειλικρίνεια. Δεν «έκοψες» ποτέ δρόμο; Δεν είχες «διευκολύνσεις» είτε γιατί είχαν περισσότερη οικονομική άνεση από το μέσο όρο οι δικοί σου, είτε γιατί ήταν «δικτυωμένοι»;
Ή ποτέ, μα ποτέ, δεν έκανες μια παραχώρηση των δικαιοδοσιών σου για κάποιο «όνομα»; Ποτέ δεν επέτρεψες να αδικηθεί κάποιος, μην τυχόν πατήσεις... κάλους; Δεν προσπέρασες αναξιοκρατείες που γίνονταν μπροστά στα μάτια σου είτε από φόβο είτε από συμφέρον είτε από αδιαφορία;
Μπορεί και όχι, δεν λέω, αλλά ξέρω ότι περισσότεροι από εσάς που μιλάτε για την «αδιορθωσύνη» του ανθρώπου, έχετε κάνει κι εσείς τα δικά σας. Δεν σας κατηγορώ για αυτό, είναι άλλωστε σχεδόν αδύνατο να υπάρξεις σε αυτή τη χώρα, να πηγαίνεις διαρκώς με τους τυπικούς κανόνες και να μην αδικείσαι διαρκώς, με αποτέλεσμα να αναπτύξεις νεύρωση μέχρι τα 24 (εντελώς τυχαία, αυτή είναι η ηλικία μου). Αλλά μην ξεχνάτε, μην παραβλέπετε. Η «Α-λήθεια» αυτό σημαίνει, να μην ξεχνάς.
Καθίστε λοιπόν και βάλετέ τα κάτω. Με απόλυτη ειλικρίνεια, θυμηθείτε όλες εκείνες τις μικρές ή μη επιλογές με τις οποίες εσείς «χαλάσατε την πιάτσα». Τότε να αρχίσουμε να μιλάμε για ευθύνη. Γιατί τότε αρχίζουν και πέφτουν οι δικαιολογίες... «Έτσι κάνουν όλοι».
Ποιοι «όλοι»;
Ποιοι είναι αυτοί οι «όλοι»;
Ιδού! Χαρείτε τον πληθυντικό της απενοχοποίησης!
Θέλεις να μιλήσουμε για ευθύνη; Όταν θα με συναντήσεις στο νοσοκομείο και θα σε τρυπήσω πέντε φορές για να σου πάρω αίμα, θα το θεωρήσεις επαρκές να σου πω «Έτσι μαθαίνουν όλοι»; Κι όταν θα σε φωνάζω με την πάθησή σου «Ο κιρρωτικός του 5» και «O διαβητικός του 11» ή θα κάθομαι πάνω απ' το κεφάλι σου και θα σε κοιτάω με άλλους δέκα φοιτητοειδικευόμενους και θα μιλάμε για εσένα στο τρίτο πρόσωπο και θα εξεταζόμαστε από πάνω σου και πάνω σου... θα σου αρκεί; Θα σου αρκεί να σε κοιτάξω στα μάτια, αν έχω τα κότσια, δηλαδή, που εγώ προσωπικά δεν τα έχω, και να σου πω «Έτσι κάνουν όλοι;»
Το πιο ανήθικο και απάνθρωπο ελαφρυντικό της προσωπικής ευθύνης. Και το τραγικό είναι ότι κάποιοι από εσάς το αποδέχεστε ακόμα και αυτό. Δεν θα μου ζητήσετε περισσότερα, επειδή κι εσείς δεν προσφέρετε περισσότερα. Κακώς. Κακώς και για τα δύο.
Έτσι σκέφτονται αυτοί που λένε ότι όλοι φταίμε. Όλοι φταίμε γιατί όλοι φερόμαστε έτσι και δεν μπορούμε να φερθούμε διαφορετικά. Τρία πουλάκια κάθονταν στο δέντρο του αυταπόδεικτου και της υπεκφυγής. Ταυτόχρονα ρίχνουμε το σύνολο της κατάστασης στην προσωπική ευθύνη και ταυτόχρονα την κάνουμε να μην είναι ευθύνη γιατί «είναι στην φύση μας να φερόμαστε έτσι». Άρα κανείς δεν πταίει, γιατί δεν υπάρχει πταίσμα. Κι εσύ μπορείς και κοιμάσαι ήρεμα το βράδυ, με τη μοιρολατρική ευχέρεια «ό, τι είναι να γίνει, θα γίνει».
Ναι. Έτσι προχώρησε η ανθρωπότητα. Έτσι ανακαλύφθηκε η φωτιά και επινοήθηκε ο τροχός, έτσι φτιάχθηκαν μικροσκόπια και τηλεσκόπια για να δούμε όσο πιο μακριά και όσο πιο μέσα μπορούμε. Η φιλοσοφία και η αναζήτηση για τη βελτίωση δεν είναι ένα παράσιτο στη «φυσιολογική» διαδικασία της επιβίωσης, ούτε ρομαντική ιδέα του αθώου και του άπειρου. Είναι έμφυτη ανάγκη, η κινητήριος δύναμη που σπρώχνει τον άνθρωπο να ανακαλύπτει, να εφευρίσκει και να δημιουργεί.
«Όλοι έχουμε ευθύνη».
Ναι, όλοι έχουμε ευθύνη. Κι ανησυχώ, γιατί πιάνω τον εαυτό μου να ελπίζει ότι μπορεί και να την αναλάβουμε κάποια στιγμή.
... είναι αργά... και δεν μπορώ να κοιμηθώ.
Ανησυχώ.
Ανησυχώ ότι είναι αργά.
Κι είναι τόσο πιο απλό να τα παρατάς. Πίστεψέ με, το ξέρω.
Αλλά δεν μπορώ να σου περιγράψω πόσο με πληγώνει που δεν πιστεύεις σε εμένα. Που δεν πιστεύεις στον εαυτό σου. Και φυσικά... σε εμάς. Εύχομαι να μπορούσα να γυρίσω το χρόνο και να σε προστατεύσω. Γιατί τρομάζω όταν σκέφτομαι πόσο κακό σου έχουν κάνει, πόσο απροστάτευτος πρέπει να υπήρξες... και ό, τι και να λες ή να κάνεις σήμερα πονάω όταν σκέφτομαι τον πόνο που πέρασες, την απογοήτευση, για να φτάσεις σε αυτό το σημείο.
Και είναι αργά...
Είναι αργά να μετρήσουμε και να μετρηθούμε. Δεν σου χρεώνω τίποτα από το πριν... Να τα παραδεχθείς σου ζητάω μόνο. Να τα παραδεχθείς και να συμφωνήσεις μαζί μου.
Εμείς, οι πολλοί, ας συμφωνήσουμε –επιτέλους!- μεταξύ μας. Πόσο δύσκολο είναι; Δηλαδή, αν σε ρωτήσω αν θεωρείς τα 500 ευρώ λίγα θα διαφωνήσεις; Δεν θα συμφωνήσεις ότι πρέπει με το μισθό να βγαίνουν άνετα τα βασικά έξοδα ζωής; Αν σου πω ότι η ανεργία έχει χτυπήσει κόκκινο, θα μου πεις "τι ωραία, γιατί να δουλεύουν οι άνθρωποι";
Αν σου πω τι προτιμάς, να πρέπει να λαδώσεις για να πάρεις το δίπλωμα οδήγησης ή να το πάρεις με δίκαιες εξετάσεις και μετά από σωστό μάθημα, να μπορείς να είσαι περήφανος με τον εαυτό σου και να νιώθεις ότι είσαι έτοιμος να βγεις στο δρόμο, δεν θα ξέρεις τι να απαντήσεις;
Προτιμάς να χάνεις τις ώρες σε αποτυχημένα μαθήματα, όπου καθηγητές σε καθυστερούν ή σου λένε λάθος πράγματα και να περνάς με πέντε ΣΟΣ και ευχέλαια (ή άλλους τρόπους), αντί να κάνεις μάθημα και να μαθαίνεις;
Και γιατί τα θεωρούμε αυτονόητα όλα αυτά;
Ποια επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, αλλά ότι θα καθόμαστε μια ζωή και θα γκρινιάζουμε, αλλά δεν θα αλλάζουμε;
Και θέλω να κραυγάσω: "Πολεμήστε μαζί μου! Πάμε να βάλουμε ένα τέλος ή καλύτερα μια αρχή. Μη μου λέτε για ιδανικά που δεν γίνονται, τολμήστε να οραματιστείτε αυτά που όλοι θέλουμε, αλλά τα έχουμε ταμπελώσει ως εξωπραγματικά!"
Αλλά ξέρω, ξέρω. Πώς να με πιστέψεις ότι ενδιαφέρομαι για σένα; Πώς να εμπιστευτείς οποιονδήποτε πια; Πώς να θέλεις και εσύ το καλό μου. Αφού πιστεύεις μόνο στο συμφέρον. Έκανα λάθος που νόμιζα τόσο καιρό ότι είμαι η εξαίρεση που είμαι σχεδόν μισάνθρωπος. Ο κανόνας είμαι, απλώς εγώ δεν το έκρυβα και ενεργά αποζητούσα την μοναχικότητα.
Όλοι μας έχουμε απαυδήσει με τους ανθρώπους. Πώς γίνεται αυτό δεν καταλαβαίνω. Πώς καταφέρνουμε να αλληλοαπογοητευόμαστε και να αλληλοτρωγόμαστε τόσο αποτελεσματικά, ενώ κάποιοι μας θερίζουν ανενόχλητοι...
Και το χειρότερο δεν είναι αυτοί που κερδίζουν από αυτό, ούτε αυτοί που ζημειώνονται. Το χειρότερο είναι αυτοί που εκλογικεύουν αυτήν την αδιαφορία, οι έξυπνοι, μορφωμένοι, λογικοί κατά τα άλλα άνθρωποι, που επικυρώνουν ως αναμενόμενο οτιδήποτε ανήθικο συμβαίνει, ως αναπόφευκτη συνέπεια του να είσαι άνθρωπος.
Κι έτσι έχουμε μια κοινωνία να αυτοκτονεί. Μια κοινωνία που στην πλειοψηφία της δεν ενδιαφέρεται για τον εαυτό της. Στους περισσότερους απλώς δεν τους καίγεται καρφί αν ζει ή αν πέθανε ο γείτονας.
Είναι αργά...Ανησυχώ ότι είναι αργά, αφού πρέπει να στα πω όλα αυτά... Ανησυχώ ότι είναι ήδη πολύ αργά, αφού πρέπει να σου εξηγήσω ότι δεν είναι ο αρχαίος πολιτισμός μας και οι ρίζες μας που μας δίνουν το δικαίωμα να μην μας αξίζει να μας καταστρέψουν. Δεν είναι το ότι εδώ γεννήθηκε η «δημοκρατεία» ή άκμασε η «επιστήμη» οι λόγοι που μας δίνουν αξία. Δεν είναι το ότι είμαστε η Ελλάδα ή ότι είμαστε έλληνες, αυτό που μας κάνει να μην αξίζουμε αυτόν τον εξευτελισμό.
Όποιος το λέει αυτό, αυτόματα λέει ότι μπορεί κάποιας χώρας να της αξίζει. Ποια είναι όμως η χώρα; Τι είναι η χώρα, η κάθε χώρα;
Οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι είναι που με νοιάζουν και οι άνθρωποι είναι που θέλω να είναι καλά. Όχι εκείνοι οι λίγοι που ζουν αγκαλιά με τα νούμερα, οι άνθρωποι-καρκίνοι, που σκοπό ζωής έχουν να ξεζουμίξουν ό, τι έχει να προσφέρει ο υπόλοιπος Κόσμος, έμψυχος και άψυχος.
Αλλά οι υπόλοιποι, οι πολλοί, εκείνοι που δεν έχουν οφ σορ καταθέσεις στις Αντίλλες και μετοχικό κεφάλαιο ίσο με το μισό ΑΕΠ της χώρας. Εκείνοι που κάνουν ναι μεν τις στραβοτιμονιές τους, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να τσουβαλιαστούν με τα άψυχα καθίκια που βγάζουν τα κέρατά τους ποντάροντας στη χρεοκοπία ολόκληρων χωρών ή ξεπουλούν την πολιτική τους θέση στα συμφέροντα του «κεφαλαίου», διαλύοντας και εξευτελίζοντας ολόκληρη την κοινωνία που υποτίθεται ότι υπηρετούν.
Οι άνθρωποι, με ενδιαφέρουν, που ακόμα και στα χειρότερα οδηγούνται από ανάγκη και όχι από απληστία. Δεν είναι το ίδιο να σκοτώνει ο χορτάτος και ο πεινασμένος. Δεν είναι το ίδιο να κλέβει ο άστεγος και ο λεφτάς. Δεν είναι το ίδιο να έχεις όλες τις πόρτες ανοιχτές επειδή έχεις μέσα, άκρες, μέσες άκρες, και το ίδιο να βάζεις μέσο για να μπορέσεις να δουλέψεις κάπου, έστω κάπου, να μην είσαι άνεργος! Πώς να το κάνουμε... δεν είναι το ίδιο. Κατά την άποψή μου δεν είναι σωστό ούτε αυτό, αλλά και δεν είναι το ίδιο.
Ανησυχώ, λοιπόν. Ανησυχώ για εμάς, για τη χώρα και τον Κόσμο. Πάντα σκεφτόμουν και ολόκληρο τον Κόσμο. Ανησυχώ, για τη φύση, τη θάλασσα, τον ουρανό και κάθε είδος ζωής, οπότε και για τους ανθρώπους.
Ευτυχώς, δεν ντρέπομαι πια. Για καιρό ντρεπόμουν επειδή νοιαζόμουν. Κι ήσουν κι εσύ ανάμεσα σε αυτούς που με έκαναν να νιώθω έτσι. Ήταν, όμως, κι η δική μου αδυναμία που το επέτρεπε αυτό και τώρα το καταλαβαίνω.
Αλλά υπάρχει κάτι για το οποίο δεν ανησυχώ πια. Τουλάχιστον για την ψυχή μου δεν φοβάμαι. Έχω τη δύναμη να τη φυλάξω και θα την κρατήσω προστατευμένη όποιο κι αν είναι το κόστος. Η ηθική μου, η αξιοπρέπειά μου, είναι η πραγματική μου, ουσιαστική, βαρύτιμη περιουσία μου. Και δεν θα επιτρέψω σε κανέναν να την πουλάει ή να την εξευτελίζει. Ούτε καν στον ίδιο μου τον εαυτό. Και όσο μπορώ δεν θα σου επιτρέψω να πουλήσεις ή να εξευτελίσεις την ηθική και αξιοπρέπεια οποιουδήποτε άλλου, αλλά και ειδικά τη δική σου. Προτιμώ να σε κάνω να με σιχαθείς, να με μισήσεις, να βαρεθείς να με ακούς να σου το λέω, από το να συναινέσω σιωπηλά στην αυτοακύρωσή σου.
Νιώθεις προδωμένος. Είσαι προδωμένος. Μες στη φούρια σου, όμως, να τα απαξιώσεις και να τα απαρνηθείς όλα, απαξιώνεις και απαρνείσαι και τον εαυτό σου. Κι αυτό δεν το δέχομαι.
Δεν δέχομαι ότι έχεις δικαίωμα στην αυτοκαταστροφή.
Ίσως, όμως, δεν είναι αργά.
Ίσως είναι νωρίς.
Τόσο νωρίς που η ημέρα δεν έχει αρχίσει.
Πάντα έτσι είναι το τέλος και η αρχή, ακολουθούν το ένα το άλλο και δεν καταλαβαίνεις πότε γίνεται η μετάβαση.
Ας είναι νωρίς...
... σε μια μέρα που θα τολμήσω να σου ζητήσω αυτή τη χάρη... όχι μόνο να μην σταθείς εμπόδιο στο δρόμο μου, που ίσως να μου έφτανε κάποιον καιρό πριν... αλλά να σταθείς δίπλα μου...
... μια μέρα που θα ενωθούν οι δρόμοι μας, όπως θα έπρεπε.
Κι ας μην τα καταφέρουμε, ας είμαστε μαζί, δεμένοι με μια ιδέα, όχι μάταιη ή αδύνατη, αλλά τολμηρή. Και όχι νέα, αλλά πραγματικά πανάρχαιη... την ιδέα της Ανθρωπιάς...
... μια μέρα που η πίστη στο θεό, τη μοίρα, την τύχη, το πεπρωμένο, την εξουσία και τον πλούτο και η απιστία στην ανιδιοτέλεια, στους ανθρώπινους δεσμούς και, εν τέλει, στην αγάπη θα αντιστρέψουν ρόλους.
... μια μέρα που δεν θα με αμφισβητείς πια, που ίσως θα σου έχω αποδείξει ότι είμαι εδώ...
... εκείνη η μέρα, η μέρα που θα μπορώ να σου πω ότι Σε Αγαπώ και εσύ θα με πιστέψεις, θα μπορέσεις να καταλάβεις, όχι μόνο πόσο το εννοώ, αλλά και πόσο ισχύει...
...εκείνη η μέρα θα είναι η Αρχή.
Ας είναι νωρίς, λοιπόν...
Ας είναι τόσο νωρίς που κι η ίδια η μέρα δεν ξέρει ακόμα ότι έρχεται...
Ας είναι νωρίς...
