Ουδής... άσφαλτος

Δεν νομίζω ότι έχω συναντήσει έστω και έναν άνθρωπο που να μην έχει παραπονεθεί για την οδήγηση στην Ελλάδα. Είναι ένα πολύ συχνό θέμα συζήτησης, ειδικά αφού τα θύματα του δρόμου είναι ουκ ολίγα.

Δεν φορούν ζώνες, πίνουν, πάνε ανάποδα σε μονοδρόμους, το φλας είναι διακοσμητικό, τα όρια ταχύτητας υπάρχουν για να τα ξεπερνάμε (όπως τα ρεκόρ ένα πράμα), οι πάπιες πετάγονται από παντού και στοχεύουν ειδικά εκείνο το τυφλό σημείο στην πίσω διαγώνιο, ο πεζός όχι δεν έχει προτεραιότητα, αλλά είναι και ένοχος μέχρις αποδείξεως του εναντίον και και και... η λίστα δεν φαίνεται να έχει τελειωμό, όπως, άλλωστε και η ανταλλαγή ύβρεων, χειρονομιών και ενίοτε χειροδικίας στην ασφάλτινη ζούγκλα.

Εδώ είναι το σημείο της πιο σύντομης, περιεκτικής και εύστοχης ερώτησης, της πιο σημαντικής ερώτησης που ερωτήθηκε ποτέ, εφαρμόσιμης σε όλες τις καταστάσεις...

«Γιατί;»

Θα την αφήσω να αιωρηθεί, ωσάν ρητορική, γιατί δεν έχω διάθεση για τη γνωστή κατεύθυνση που μπορεί να πάρει αυτή η συζήτηση περί «φύσης» του «Έλληνα» κουτουλουπού κουτουλουπού.

Ας πάμε, όμως, μια φορά με τη σωστή φορά του χρόνου, ας θυμηθούμε ότι η ροή του χρόνου για εμάς έχει μία μόνο κατεύθυνση, τουλάχιστον προς το παρόν, γεγονός που τοποθετεί το αίτιο πάντα πριν από το αιτιατό και ουδέποτε αντίθετα κι ας συλλογιστούμε ότι δεν γεννιόμαστε πάνω στο τιμόνι.

Ποιος κάνει την «οδήγηση»;

Οι «οδηγοί».

Τι είναι οι «οδηγοί»;

Άνθρωποι που «οδηγούν».

Και τι σημαίνει «οδηγώ»;

Σημαίνει χειρίζομαι και κατευθύνω εκεί που θέλω ένα όχημα.

Ωραία ως εδώ. Αλλά πώς μαθαίνει κανείς «να χειρίζεται και να κατευθύνει εκεί που θέλει ένα όχημα», πώς μαθαίνει να «οδηγεί»;

Κάνει «μαθήματα οδήγησης» σε κάποια «σχολή οδηγών» με κάποιον «δάσκαλο οδήγησης».

Και πώς κρίνεται κάποιος ότι έχει μάθει να «οδηγεί»;

Πρέπει να εξεταστεί από κάποιον/-ους «εξεταστή/-ές» και να κριθεί επαρκής από αυτόν και να πάρει, έτσι, ένα «δίπλωμα οδήγησης».

Σίγουρα υπάρχουν και κάποιοι που οδηγούν χωρίς δίπλωμα, αλλά αμφιβάλλω ότι είναι αρκετά πολλοί ώστε να μπορούμε να φορτώσουμε σε αυτούς το χάλι του δρόμου. Αυτό είναι, άλλωστε, και το τραγικό της υπόθεσης, αλλά ας μην προτρέχουμε. Ας μιλήσουμε λίγο για το δίπλωμα.

Για κάντε μια εκτίμηση... τι ποσοστό πιστεύετε ότι λαδώνει για να πάρει δίπλωμα και τι ποσοστό λαδώνεται για να δώσει δίπλωμα; Πόσοι εξεταστές ζητούν λάδωμα, πόσοι δάσκαλοι το κανονίζουν; Πόσοι μαθητές ξεκινούν μαθήματα αποφασισμένοι ότι θα λαδώσουν; Πόσες φορές το «λάδωμα» υπολογίζεται εξαρχής μέσα στα «δίδακτρα»; Πόσοι περνούν με δύο βόλτες το τετράγωνο και ένα παχουλό φάκελο ή ένα καλό επώνυμο; Πόσοι πάνε βόλτα τη μισή Αθήνα, στην ουσία μέχρι να κάνουν το παραμικρό, παραμικρούτσικο λαθάκι για να κοπούν, επειδή δεν έβαλαν το χέρι στην τσέπη; Και ποιος ξαναπληρώνει για να ξαναδώσει εξετάσεις, εάν έχει κοπεί, δίκαια ή μη;

Αν αναλογιστεί κανείς ότι όλοι μα όλοι διαμαρτύρονται και παραπονιούνται για την οδήγηση, δεν είναι λίγο περίεργο που δεν διαμαρτύρονται τουλάχιστον τόσοι και για τον τρόπο που γίνονται τα μαθήματα και οι εξετάσεις;

Τα 600 με 800 Ευρώ που είναι τα επίσημα δίδακτρα και αποτελούν παραπάνω από έναν βασικό μισθό (μέχρι στιγμής, σε λίγο δεν θα υπάρχει ούτε σκέτος μισθός, πόσο μάλλον βασικός), αντιστοιχούν σε είκοσι ώρες μόνο οδήγηση, μετά από τις οποίες υποτίθεται ότι είσαι έτοιμος να εξεταστείς. Και εκεί περνάς ανάλογα με τον ποιον ξέρεις, αντί με το ποιον είδες στον καθρέπτη σου, ή με την ικανότητα του χεριού σου να βγάζει το πορτοφόλι από την τσέπη, αντί με την ικανότητά του στις ταχύτητες.

Το πρόβλημα, όμως, είναι διπλό και τρίδιπλο. Όχι μόνο περνάς όσους δεν οδηγούν καλά και ούτε ενδιαφέρονται να μάθουν, όχι μόνο δεν περνάς αυτούς που οδηγούν καλά αν δεν σε πληρώσουν και εξτρά για να τους δώσεις την... άδεια, αλλά και εξαρχής έχεις δημιουργήσει ένα σωρό αντικίνητρα για τον σπουδαστή. Είτε δεν σκοπεύει να λαδώσει και φοβάται ότι όσο καλά και να οδηγήσει θα κοπεί (όχι ιδιαίτερα καταλυτικό για τη διαδικασία της μάθησης), είτε σκοπεύει να λαδώσει και δεν έχει λόγο να προσπαθήσει να μάθει να οδηγεί καλά. Είτε έχει περάσει με έναν περίπατο στο δάσος, είτε έχει κοπεί γιατί το μικρό δακτυλάκι του αριστερού χεριού ξεκόλλησε στιγμιαία από το τιμόνι.

Όταν μιλάμε για την κατάσταση του δρόμου, οι αιτίες που ακούω αφορούν κυρίως «συνήθειες» ή «συγγενή ηλιθιότητα» και οι προτάσεις που ακούω αφορούν νόμους, αστυνομίες, καλύτερους ελέγχους, αυστηρότερα πρόστιμα μπλα μπλα μπλα... αλλά δεν ακούω τίποτα για το δίπλωμα. Δεν νομίζω ότι ούτε μια φορά σε μια τέτοια συζήτηση έχω ακούσει κάποιον να το βάζει ως έστω μία από τις αιτίες της κακής οδηγικής συμπεριφοράς.

Γιατί φυσικά, το δίπλωμα είναι τόσο πίσω, τόσο πριν. Ένας οδηγός που οδηγεί δέκα χρόνια, τι σημασία έχει πια πώς πήρε το δίπλωμα; Καμία και όλες απαντώ. Γιατί με ελάχιστη εμπειρία στη ζωή, ξέρει κανείς πόσο δύσκολο είναι να διορθώσεις κάτι που έχεις μάθει στραβά, ειδικά σε σύγκριση με το να το μάθεις ίσια από την αρχή.

Σαφέστατα, ακόμα κι αν έχεις ξεκινήσει σωστά, μπορεί να... στραβώσεις στην πορεία, είτε από αδιαφορία, είτε από εξωτερική πίεση, είτε από συνδυασμό τους. Αλλά ακόμα κι αν δεν είναι αποκλειστικά αυτό το πρόβλημα και η λύση του, είναι κομματάκι γελοίο (και ανησυχητικό) να έχουμε αυτήν την επικίνδυνη κατάσταση, και, όχι μόνο να μην προσπαθούμε οι νέοι οδηγοί να είναι καλύτεροι, αλλά και να επιβραβεύουμε κι όλας την κακή συμπεριφορά και να αποθαρρύνουμε την καλή από την αρχή. Σαν τελετή μύησης στην ασυνειδησία.

Το βαθύτερο επίπεδο προβληματικότητας αυτής της τακτικής είναι ότι εκπαιδεύεις τους ανθρώπους να θεωρούν την ικανότητά τους εκτός θέματος. Η ίδια ακριβώς τακτική ακολουθείται σε όλα, εκπαίδευση, πρόσληψη, εργασία, διακρίσεις... Βήμα-βήμα, με πολύ επιμέλεια και συνέπεια εκπαιδεύεις τους ανθρώπους να αποδέχονται ότι και να είναι καλύτεροι μένουν πίσω αν παρουσιάζουν έλλειψεις σε μέσα, χρήματα ή εάν δεν έχουν την διάθεση να αδικήσουν κάποιον άλλο για να διακριθούν. Αν, δε, δεν παρουσιάζουν αυτές τις ελλείψεις, τότε δεν χρειάζεται να προσπαθήσουν για να πετύχουν το οτιδήποτε.

Μήπως, λοιπόν, είναι... εσφαλμένη η αγανάκτηση που έρχεται εκ του ασφαλούς; Μήπως υποτιμούμε το πόσο πρόβλημα αποτελεί το να μην έχει καμία απολύτως σημασία η απόδοσή σου;

Και μήπως είναι λίγο υποκριτικό να διαμαρτυρόμαστε για το αποτέλεσμα, αλλά να παραβλέπουμε την διαδικασία  που οδηγεί σε αυτό το αποτέλεσμα ως «αναγκαίο κακό»;